Eerst was het woord. Een baby, net geboren, kent nog geen taal, onderscheidt nog geen objecten. Een baby ziet ongedifferentieerd licht, maar feitelijk zelfs dat niet, want het beleeft zichzelf niet als een afgescheiden iets. Gericht naar iets kijken is er dan nog niet bij. De afscheiding gaat vorm aannemen als het kindje mama en papa heeft leren zeggen. Naarmate het meer woordjes leert wordt de blik van het kind meer onderzoekend. Woorden fragmenteren, en zo lijkt de wereld te groeien. In werkelijkheid groeit de geest. De werkelijke geboorte van een persoon is niet het moment van fysieke geboorte, maar als het kind heeft geleerd ´ik´ als sleutelwoord voor de eigen belangen en verantwoordelijkheden te aanvaarden. Dit is een flinke schok, tijdens welke je uit de paradijselijke eenheid gestoten wordt. Het leven staat voortaan in het teken van die paradijselijke staat van onverdeeldheid te herwinnen. Het probleem is echter dat een ´ik´, dat per definitie als concept reeds afgescheiden is, in schrille tegenspraak is met waar het naar terug verlangt. Daarom spreekt spiritualiteit van de noodzaak van egodood. Dit klinkt ernstig, maar is het niet, omdat het ego vanaf het eerste moment van bestaan louter illusie is.
De wereld van naam en vorm is per definitie subjectief. Plaats en tijd van geboorte bepalen je eerste waarnemingen en hoe deze daarna gestuurd worden door de cultuur om je heen. Daar is niets aan te doen, wel kun je je conditioneringen relativeren door open te staan voor alle andere culturen op de planeet. Dit heet Liefde, en Liefde heelt, doorziet aangeleerde verdelingen, wat deze weg doet vallen. Je karakter en conditionering zal het niet noodzakelijkerwijs veranderen, –ook al bestaan er sprekende voorbeelden van lieden die dit wel meemaakten–, en dit is ook niet nodig. Zodra je de conditionering van je identiteit beseft, hoef je niet meer op basis van die identiteit te handelen. Je hebt de Getuige, die aan identiteit vooraf gaat, gerealiseerd.
Binnen non-dualistische wijsgerige scholen wordt in veel gevallen gesteld en bewezen geacht dat de vrije wil niet bestaat, omdat het ik een illusie is. Volgens mij missen ze de kern van de zaak echter volledig in deze. De vrije wil beschikt inderdaad niet over de macht vormen te manipuleren, de vrije is echter in Wezen vrij omdat deze zich niet noodzakelijkerwijs meer met taal en vorm identificeert. Het kent de stilte, de Oorsprong, die aan vormgeving vooraf gaat.
Toen ik als twintiger het zenboeddhisme ontdekte was ik zeer gegrepen door de penseeltekeningen van zenmeesters; dit is altijd zo gebleven. Het werken met penseel, gedoopt in zwarte inkt, betekent dat de aanraking met papier onherroepelijk is en dus volstrekt adequaat dient te zijn. Daarbij verstaan die gasten ook de kunst van het weglaten. En hoe doen ze dat dan? Voordat er gepenseeld wordt, wordt er eerst volstrekte stilte in acht genomen. Dan mag het Wonder gebeuren.
Karin zei vandaag tegen me dat ze niet gelooft in persoonlijke verlichting, in de zin dat je als individu het Nirvana kan bereiken, want iedereen gaat mee het Nirvana in, of je komt er niet in. Ze paste en bekeek in de spiegel ondertussen een prachtige jurk die ze afgelopen middag had gekocht, toen ik mijn response gaf. Ik vertelde haar over het Hinayana boeddhisme, ook wel het Kleine Voertuig genoemd, dat wel in die optie gelooft, maar daartegenover staat het Mahayana boeddhisme, het Grote Voertuig, dat geheel meegaat in wat Karin me zojuist verteld had. Bodhidharma had verklaard het Nirvana niet voorgoed te betreden zolang er ook nog maar één onverlichte ziel op aarde achter moest blijven.
Al die ikken die strijden tegen andere ikken in de wereld, het is werkelijk nergens goed voor, of het moet zijn om de arrogantie van de illusoire spookgeesten bloot te leggen voor iedereen om te zien. Het gezien hebbende is een mens er wel klaar mee.
Het woord fragmenteert, zei Karin vandaag aan zee. We vangen onze eigen vergissingen niet af door er nog eens over na te denken, dat vermenigvuldigt ze alleen maar. Stilte, de ondergrond van taal, vorm en tijdsbesef, is taalloos, vormloos, tijdloos. We hoeven niet te zoeken naar de oplossing voor onze problemen, stilvallen is genoeg. Dan zal de geest niet langer de brandstof van onrustig zoeken verkrijgen, bestaat er de mogelijkheid van de diepere waarneming die ziet hoe perceptie feitelijk werkt. Denk aan het glazen half ronde object met vloeistof en nep sneeuw erin: zolang je deze hanteert en beweegt is de sneeuw in beweging, zet je het object neer en laat je het met rust, dan daalt de sneeuw en wordt het water helder. Zo werkt het ook met de geest: als je je controle erover opgeeft, wordt ie helder. In totale helderheid blijkt er geen geest, of iemand die een geest bezit, te bestaan.